Aanpassen vleermuiswinterverblijf Wal A73

Aanpassen vleermuiswinterverblijf Wal A73 - Cuijk (2019-2023)

Carlo Wijnen • 12 november 2023

Toegankelijk willen maken voor wintertellingen en uiteindelijk flink vergroten...

De eerste foto's van dit vleermuiswinterverblijf dateren van 2016. Toen kwam ik dit winterverblijf tegen in de voet van een aarden wal naast de A73 bij Cuijk. Daar gaan we eens werk van maken dacht ik. En dat klopt ook, maar toen wist ik nog niet hoeveel voeten dat in aarde zou hebben.

Het winterverblijf is in 2005 gebouwd met twee onafhankelijke, tien meters lange gangen van oude rechthoekige rioleringselementen (HxB = 1x1.25m) en is in totaal zo'n 25m³ groot. Aan het plafond van elke gang had men zo'n twintig porisostenen gemetseld. Helaas zijn deze aan de buitenzijde erg glad en waren ze niet voorzien van (ingeboorde) wegkruipgaten voor vleermuizen. Verder was er ook in de ruimtes niet echt nagedacht over wegkruipplekken, iets wat ik wel vaker aantref bij (nieuwbouw)winterverblijven. De voet van het winterverblijf stond in een poel en dat zorgde voor zo'n 20-25 cm water in de gangen. Er waren geen personeningangen waardoor dit winterverblijf niet telbaar was. In een poging informatie te vergaren over het object zocht ik contact met de eigenaar, de gemeente Cuijk, maar die reageerde aanvankelijk niet op mijn berichten.

Toen de aarden wal in 2019 op de nominatie stond om verlengd te worden, kreeg ik 'out of the blue' toch een telefoontje van de gemeente Cuijk. De vraag was of ik mee wou denken over een oplossing, want het winterverblijf lag precies in het verlengde van de op handen staande uitbreiding van deze wal. Daar had ik natuurlijk allerlei ideeën bij. Het winterverblijf moest in ieder geval toegankelijk worden voor wintertellingen. De mangaten (800mm) werden in het dak van de oude gangen gezagen en haaks bovenop deze gangen werd een nieuwe gang geplaatst. Die gang (HxBxD 1.5x1.5x14,9m inwendig) is eind 2020 geplaatst en vergroot hiermee het winterverblijf met 33,5m3 naar een bijna 60m3 groot aaneengesloten winterverblijf. De nieuwe elementen zijn niet zoals normaal superglad afgewerkt, in overleg hebben ze deze ruw afgeleverd zodat vleermuizen beter kunnen landen op deze wanden. In de nieuwe gang zijn 10 stuks betonnen wegkruipstenen geplaatst en zodra de aarden wal klaar is worden er 'slingermuurtjes' opgemetseld om diverse klimaatzones en wegkruipplekken te realiseren. De invliegopening zal flink verkleind worden, de kans dat er een steenmarter of wasbeer in zal klimmen is immers groot. De steenmarter heeft aan een ronde opening van 5cm òf spleetvormig 4x20cm ruimte genoeg om binnen te geraken. De invliegopening voor vleermuizen is prima als deze een soort brievenbus-uitsparing (3 x 20cm) is.

In het voorjaar van 2021 bleken de oude gangen compleet vol te staan met water. Er zwommen zelfs visjes in. Hadden hier vleermuizen overwinterd dan zouden ze het waarschijnlijk niet overleefd hebben. Of dit water opgestuwd werd vanuit de oude poel of dat het regenwater is dat doorsijpelt vanuit de aarden wal, werd niet duidelijk. Er is een afwateringspijp aangelegd om het overtollige water af te voeren naar een nabij gelegen sloot.

In mei 2023 is er gestart met het opmetselen van steense muurtjes en het aanpassen van de ingang. Doordat er steense muren gemetseld zijn kunnen de wegkruipplekken een halve steen (10 cm) diep zijn zonder dat er tochtgaten in de muur ontstaan. Zo kan men de gehele stootvoeg (1,5 - 3cm breed) over de diepte uitkrabben waardoor de hoogte zo’n 7-8 cm kan worden. De ingang is opgedeeld in twee delen, één tochtsluis en één invliegkant voor de vleermuizen. De tochtsluis aan de linkerzijde is 3cm van de voorwand geplaatst en zorgt ervoor dat koude lucht toegevoegd wordt in het winterverblijf. De warmere lucht kan door de invliegopeningen aan de rechterzijde het winterverblijf verlaten. In de muur van de tochtsluis hebben we een aantal betonnen traptreden ingemetseld. Bovenop de betonnen gang, boven de invliegopening/tochtsluis, is een muurtje gemetseld zodat predatoren niet kunnen 'hengelen' naar de in- en uitvliegende vleermuizen.

Er zijn ook twee oude houtbetonnen vleermuiskasten gerecycled tot een soort van schoorstenen. Dit soort smalle, hoge wegkruipplekken worden door sommige vleermuissoorten zeer gewaardeerd. Verder zijn er twee vochtbestendige wegkruipplaatsen gemaakt van speciale XPS-platen op 19mm elektrabuizen. De betonnen wand is daarvoor eerst met horizontale stroken poedertegellijm bewerkt zodat de dieren een beter houvast hebben.

Kijk in alle projecten om alle daarin gedeelde tips & tricks te lezen voor het beste resultaat!

Meer bekijken

< Ouder bericht

Nieuwer bericht >

Nieuwbouw Nabbegat - Zeeland (2025)

door Carlo Wijnen • 27 januari 2025

Nieuw vleermuiswinterverblijf in De Maashorst Waarom een tweede winterverblijf? In onze regio ligt het grootste aaneengesloten natuurgebied van Noord-Brabant: De Maashorst . Ruim 3.500 hectare aan prachtige natuur, maar tot voor kort slechts één vleermuiswinterverblijf. Dat kon natuurlijk beter. Ook de gemeente Maashorst dacht daar zo over. Daarom is in oktober 2024 gestart met de ontwikkeling van een tweede winterverblijf. Samen met bouwkundig tekenaar Paul van Hout hebben we een doordacht ontwerp gemaakt. In april 2025 ging de eerste schop in de grond. Door het nieuwe verblijf vlak bij het bestaande winterverblijf te bouwen ontstaat clustering. Dit vergroot de kans dat vleermuizen het nieuwe verblijf snel ontdekken. Bovendien groeit een cluster vaak harder dan twee losse locaties: 1 + 1 = 3 . Constructie en inpassing in het landschap Het nieuwe winterverblijf meet 9 × 6 meter en heeft een binnenhoogte van 2 meter . De fundering bestaat uit Stelconplaten die direct in het zandbed liggen, wat uitstekend werkt op droge zandgronden. Het hele gebouw ligt 75 centimeter onder maaiveldhoogte . Daardoor valt het niet op in het landschap en ontstaat in de winter een dun laagje water op de bodem. Dat houdt (bos)muizen buiten. De vleermuisingang is op het oosten gericht, zodat er geen direct zonlicht naar binnen valt en de natuurlijke winterkou bewaard blijft. Hufterproof en klimaatgericht ontwerp De dieren vliegen via een traliewerk van steigerbuizen door een gangetje naar de Cortenstalen toegangsdeur . Zowel deur als kozijn zijn van staal en blijven daardoor ook in vochtige wintermaanden goed te openen — iets wat bij houten deuren vaak misgaat. Om vandalisme te voorkomen zijn de stalen steigerbuizen gevuld met grit . Dit breekt een metaalslijpschijf zodra men zou proberen ze door te slijpen. In de deur zitten onderaan perforaties die zorgen voor een lichte luchtstroom, wat gunstig is voor het binnenklimaat. De invliegopening is 35 mm hoog, zodat marters niet naar binnen kunnen. Metselwerk dat microklimaten creëert Het metselwerk bestaat uit poreuze handvorm waalsteen formaat in zes varianten met elk een andere porositeit. Hardere stenen nemen minder vocht op dan zachtere. Door de stenen te mixen en her en der de stootvoeg weg te laten, ontstaan microklimaatjes die vleermuizen kunnen kiezen naar hun voorkeur. We vermijden stenen die nauwelijks vocht bufferen, zoals: Straatklinkers Betonstenen (zoals BIA-blokken) Poriso Kalkzandsteen Het metselwerk is steens uitgevoerd. Ook de binnenwanden zijn steens gemetseld, zodat vleermuizen in de open stootvoegen kunnen wegkruipen zonder in tocht te hangen. In totaal zijn er ongeveer 1200 open stootvoegen aangebracht over de volledige hoogte van de muren, wat zorgt voor veel variatie in temperatuur en luchtvochtigheid. Binnenwanden en klimaatdorpels creëren aparte compartimenten die elk hun eigen microklimaat hebben. Zo bufferen ruimtes met hogere dorpels meer warme lucht. (Zie onze andere projecten voor meer uitleg.) Plafond met duizenden wegkruipplaatsen Op het metselwerk liggen stroroosters . Deze vormen een sterk plafond en bieden ongeveer 1800 wegkruipplaatsen . Om te voorkomen dat er zand door de roosters valt, liggen er gebruikte stoeptegels op de openingen. We raden antiworteldoek af — geen plastic in de grond. Tussen de betonplaten ontstaan natuurlijke kieren, die door hun schuine kanten mooie wegkruipplekken vormen. Maar deze kieren kunnen ook toegangen worden voor gravende dieren. Daarom sluiten we deze altijd; (bos)muizen kunnen slapende vleermuizen aanvreten. Extra variatie door een verborgen ‘schoorsteen’ Een opgemetselde ‘schoorsteen’, volledig verborgen in het zandbed, zorgt voor nóg meer variatie in wegkruipmogelijkheden. Door zijn ligging heeft deze opbouw een ander klimaat dan de rest van het verblijf. Het zandbed boven het verblijf is 1 meter dik , wat bijdraagt aan een stabiele binnentemperatuur gedurende het hele winterseizoen. Klaar voor de toekomst Met deze nieuwbouw krijgt De Maashorst eindelijk de capaciteit die past bij zo’n groot natuurgebied. Door clustering, klimaatbewuste bouw en duizenden wegkruipplaatsen verwachten we dat de populatie overwinterende vleermuizen hier de komende jaren sterk zal groeien. Bekijk al onze projecten voor praktische tips en voorbeelden van wat wel en niet werkt.